Kesme taştan yaptırılan bugünkü caminin doğu ve kuzey cepheleri evlerle çevrili, üst örtüsü ise kırma çatılı ve Marsilya kiremitle kaplıdır.
Cami girişi batı cephede olup kenarları şevli, dikdörtgen bir niş içinde yer alan iki kanatlı demir kapıdan sağlanır. Kapı bordürü basık yuvarlak kemerli ve mermerden olup kilit taşında kenger yaprağı motif olarak işlenmiştir. Kapı üzerinde üç satırlık mermer kitabe yer alır. Kitabede; “İnne’s-salâte kane’t ale’l-mü’minîne kitâben mevkûtê. Sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât. hânedân-ı kadîm Hacı Alizâde Hacı Mustafa Ağa hamdullah Teâlâ sene 1247 Ketebehü Mehmed Emin er’rasih” yazılıdır.
Kitabesine göre, H. 1247 / M. 1831–1832 yılında Hacı Ali oğlu Hacı Mustafa Ağa tarafından yaptırılan camiye iki kanatlı ve demir doğramalı kapıdan gerilir. Bu giriş kapısının solunda dışarıdan kadınlar mahfiline çıkılan tek kanatlı bir kapı daha vardır.
Ancak bu kapı kullanılmamakta olup harime girişin solunda ve kuzey cephe duvarına dayalı 12 basamaklı ahşap merdivenle kadınlar mahfiline çıkış sağlanır. Cami girişinin önü ahşap bölme ile harimden ayrılmış, sol duvar ayakkabılık haline getirilmiştir.
Caminin son cemaat kısmı harimin kuzey cephesinde olup bu kısmın üzerini de kadınlar mahfili oluşturur. Kadınlar Mahfili, üç taraftan duvarlara, ortada ise beş ahşap direğin üzerine oturur. Mahfilin ön kısmı altta ahşap parmaklıklı, üst kısımda ise ahşap kafeslidir.
Adeyze Camii, değişik tarihlerde tamir ve restorasyonu yapılarak bugüne gelmiştir. Caminin bilinen ilk tamiri 1902 yılında yapılmış, yangında zarar gören kadınlar mahfili yenilenmiş, demir giriş kapıları yaptırılmış, 1955 yılında ahşap tavanı yenilenmiş, pencereler küçültülmüş, 1984 yılında çatı onarılmış, tavan üzerindeki toprak alınarak yerine izocam kaplama yapılmış, olukları yenilenmiş 1989 yılında boya ve badanası yapılmış, pencere hizasına kadar duvarlar lâmbri ile kaplanmış, son cemaat kısmına da oda yapılmıştır.
Adeyze Camii manevi olarak' ta çok değerli ve kıymetli bir yapıdır, mahallenin esnafı olan. Bulgurcu Tuncay Ardıç'ın anlattığına göre. Camii inşa edilirken elinde siyah bir taşla cami inşaatına gelen yaşlı bir teyze inşaat ustalarına bu taşı benim adıma. Allah rızası için, Cami duvarına koyuverin der.
Ancak inşaat ustaları yaşlı teyzenin bu isteğini kabul etmezler yaşlı teyze üzgün bir şekilde taşı bırakarak gider.
Ertesi gün camiye gelen inşaat ustaları yaşlı teyzenin getirdiği siyah taşı inşaatın duvarında yerleştirilmiş şekilde görür ve gördüklerine inanamazlar çünkü orada çalışan inşaat ustaları yaşlı teyzenin getirdiği siyah taşa elini bile sürmemişlerdir.
O taşın oraya, Allah tarafından konulduğuna inanılır.
Daha sonra ustaların Cami inşaatı bitinceye kadar. Adeyze keşke seni geri çevirmeyip isteğini yerine getirseydik diye hayıflanmalarından dolayı, Cami'nin ismi, Adeyze Camii olarak bilinmekte.
O yaşlı teyzenin getirdiği siyah taş Cami duvarı Kıble taraf sağ köşede dışardan bakıldığı zaman çıblak gözle rahatlıkla görüle bilir.
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 09–02–1979 tarih ve A–1522 sayılı karar ile tescillenerek koruma altına alınan cami, en son 2008-2009 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 98.000.00 YTL harcanarak tamir ve restorasyonu yaptırılmış, bu restorasyonda duvarların lambri kaplamaları sökülmüş, boya ve sıvaları kazınmış, minare ile taş kaplamalar arası derzlenmiş, mihrabın mermer kaplamaları sökülerek altındaki kök boya resimler ortaya çıkarılmıştır. Cami'nin konumu: Hacı Aftal Mahallesi Adeyze sokak No:8
Kaynak: Afyon prestij.com.
