Yazılı kaynaklardan edindiğimiz bilgilere göre. Hitit imparatoru ll. Murşil hapanuva. (Yüksek Kale) adını verdiği.
Kale ve eteklerinde bir şehir kurarak etrafını surlarla çevirmiştir.
Frigler zamanında ise yine Sarp, ele geçmesi güç, yüksek yer anlamında "Akronion" adını almış, Roma ve Bizans döneminde, de bu önemini korumuştur
Afyonkarahisar Kalesi'nin zirvesinde 1200 -700 tarihleri arasında.
Anadolu'da yaşamış olan Frigler dönemine ait kültür izlerine rastlanmaktadır. Karahisar Kalesi.
Bizanslılar döneminde şapel,
Selçuklular döneminde ise,
1671. Yılında. Şehrimize gelip Kale hakkında önemli notlar almış olan.
Evliya Çelebi şunları aktarmıştır Kalenin zirvesinde günümüze kadar gele bilmiş olan. Kız kulesi, Sarnıçlar, Burçlar ve Surlar bulunmakta.
1200 lü yıllarda Selçuklular döneminde kalenin zirvesinde bir saray. (Alâaddin Sarayı) bulunduğu, yine bir Cami ve.
Devlet hazinelerini saklayan bir çok kişinin evlerinin olduğunu notları arasında görmek mümkün.
Evliya Çelebi Afyon için şunları söylemiştir.
Bu Şehirde öyle bir ruhaniyet vardır ki.
Gelenlerin kalp gözü açılır.
İnsan bağ ve bahçelerinde bütün gam ve kederlerinden. Sıyrılır, âdeta yeniden doğmuş gibi.
İlimizde bulunan yüksek maneviyata bu sözlerle dikkat çeker. 739 yılında Müslüman Arap orduları ile,
Afyonkarahisar'a kadar gelen Seyit Battal Gazi Kale'nin kuşatılması sırasında, Bizans Kralı lll. Leon'un 100 bin kişilik ordusuna karşılık 20 bin kişilik, İslam ordusuyla mücadele verir.
Savaş sırasında bir, Müslüman askerin dara düşerek yetiş ya. Battal demesi üzerine düşman askerleri, Battal Gazi'nin üzerine çullanır, Battal Gazi yaralanır ve esir düşer.Daha önce bir, Rum Prensi olan (Tordi Hammer Usta iyi bir savaşçı şövalye'dir).
Hüseyin Gazi oğlu Battal Gazi ile tutuştuğu zorlu dövüşte yenilir ve Müslüman olur. Ahmet Turan-i olarak ismini değiştirir ve daha sonra. Battal Gazi' nin yanında yer alır onun yakın arkadaşı olur ve bir çok savaşta birlikte mücadele ederler.
Battal Gazi'nin bu savaşta yaralanıp esir düşmesinin ardından. Müslüman olan yakın silah arkadaşı. Ahmet Turan-i 'de şehit düşer ve kale çıkışındaki bugünkü yerine defnedilir.Yine bu savaşa ordusuyla beraber katılan, Arap komutanı. Malik Bin Şebib askerleriyle vuruşarak, Şuhut İlçesi Anayurt köyüne kadar çekilir ve burada şehit düşer türbesi buradadır köy mezarlığında medfundur.
"BATTAL GAZİNİN MEŞHUR ARKADAŞLARI:
1. ABDUL VAHHAB GAZİ.
2. AHMED TURAN-İ.
3. MESLEME BİN ABDÜL MELİK.
4. SÜLEYMAN BİN HİŞAM.
5. MÂLİK BİN ŞEBİB. "
l.Alâaddin Keykubat( 1220- 1234 ).Anadolu'da imar faaliyetlerini başlatınca. Afyonkarahisar'a da 1231 yılında. Veziri aynı zamanda mimarı olan, Bedrettin Gevhertaş'ı gönderir, Kale dizdarı, komutanı olarak. Bedrettin Gevhertaş, Kaleyi adeta yeniden yapılırcasına onarımdan geçirir.Kalenin üst kısmına küçük minareli mozaik çini mihraplı bir mescit yaptırır ve onun doğu tarafınada bir saray yaptırır.
Selçuklu, Hazinelerinin saklandığı kale Karahisar-ı Devle, Hisar-ı Devlet (Devletin Karahisarı). Olarak anılmıştır o dönemden sonra.
Ve şimdiki l. Nolu sağlık Ocağı'nın yerinde, de Hisarardı (Alâeddin) Medrese' sini yaptırmıştır.Karahisar Kalesi 1233 yılında.Mevlâna Celaleddin-i Rumî' nin de katıldığı büyük bir törenle açılır.Ve Mevlâna tarafından, Hisarardı Medresesi'nde ilk ders verilerek eğitime başlanmıştır.Yine Mevlâna Celaleddin-i Rumî (Hz) leri iki oğlunun da, Sultan Veled ve Alâeddin'in sünnetini, İlimize açılış için geldiğinde yaptırmıştır.
